Opracowując FMEA procesu (PFMEA – Process FMEA), najpierw określić trzeba temat analizy, którym jest konkretny proces dla konkretnego wyrobu (lub rodziny wyrobów). Następnie wykonujemy analizę PFMEA dla poszczególnych kroków procesu - najczęściej operacji.
Wybrawszy operację, zacząć trzeba od zdefiniowania celu / celów tejże operacji, inaczej – jej funkcji. Następnie, dla każdej funkcji trzeba określić wymagania, czyli te właściwości wyrobu / półwyrobu / parametry procesu, które dotyczą funkcji analizowanej operacji. Każda funkcja zostaje w ten sposób opisana wymaganiami, które musi zrealizować.
Dopiero po sformułowaniu funkcji i wymagań, można rozpocząć definiowanie wad (Failure Modes). Wady powinny być formułowane w odniesieniu do funkcji i wymagań w taki sposób, aby stanowiły sposób / formę ich niespełnienia! Patrz - przykład w tabeli 1.
Tabela 1. Przykład FMEA procesu – wady jako formy niespełnienia szczegółowych wymagań.
Operacja |
Funkcja |
Wymagania |
Wada |
Toczenie wałka |
Uzyskanie geometrii powierzchni bocznej wałka |
Średnica A |
Średnica A powyżej wyspecyfikowanej |
Średnica A poniżej wyspecyfikowanej |
|||
Średnica B |
Średnica B poza specyfikacją |
||
Chropowatość (Ra) powierzchni bocznej |
Nadmierna chropowatość (Ra) powierzchni bocznej |
||
Odchyłka walcowości |
Nadmierna odchyłka walcowości |
Proszę zauważyć, że wada może być przekroczeniem wymagania od dolnej lub górnej strony przedziału tolerancji (średnica A powyżej wyspecyfikowanej, średnica A poniżej wyspecyfikowanej) lub po prostu niespełnieniem wymagania (średnica B poza specyfikacją). Decyzja o sposobie zdefiniowania wady należy do zespołu PFMEA, który powinien kierować się następującymi przesłankami:
- jeśli przyczyny wad będących niespełnieniem wymagania od różnych stron przedziału tolerancji mogą być różne – zaleca się wady rozdzielić,
- jeśli metody lub skuteczność kontroli wad będących niespełnieniem wymagania od różnych stron przedziału tolerancji mogą być różne – zaleca się wady rozdzielić.
Częste błędy w określaniu wad w PFMEA polegają na zbyt ogólnym zaprzeczaniu wymaganiom. Jak nazwać wadę, która miałaby być niespełnieniem wymagania „Bez uszkodzenia powierzchni” w rozpatrywanej operacji toczenia ? Czy sformułowanie „uszkodzenie powierzchni” jest jednoznacznym opisem wady ? A może „uszkodzenie mechaniczne powierzchni” jest już wystarczającym opisem wady? Jeśli mamy wątpliwości, to bardzo dobrze. W tabeli 2 znajdziesz Czytelniku propozycję konkretniejszego określenia wad, stanowiących niespełnienie wymagania „bez uszkodzenia powierzchni”:
Tabela 2. Przykład FMEA procesu – wady jako konkretne formy niespełnienia ogólnego wymagania.
Operacja |
Funkcja |
Wymagania |
Wada |
Toczenie wałka |
Uzyskanie geometrii powierzchni bocznej wałka |
Bez uszkodzenia powierzchni |
Zakaleczenie powierzchni toczonej |
Zakaleczenie powierzchni czołowej (nietoczonej) |
|||
Zarysowanie powierzchni toczonej |
|||
Zarysowanie powierzchni czołowej (nietoczonej) |
|||
Przypalenie powierzchni toczonej |
Na zakończenie trzeba koniecznie powtórzyć, iż wada może też być formą / sposobem złego zrealizowania lub niezrealizowania funkcji rozpatrywanej operacji (nie tylko wymagania). Ta zasada pozwala na przewidywanie wad na ogół najbardziej radykalnych i najbardziej oczywistych, co nie oznacza najłatwiejszych do przewidzenia – patrz tabela 3.
Tabela 3. Przykład FMEA procesu – wady jako formy niespełnienia funkcji.
Operacja |
Funkcja |
Wada |
Toczenie wałka |
Uzyskanie geometrii powierzchni bocznej wałka |
Niewykonanie toczenia powierzchni A |
Niewykonanie toczenia powierzchni B |
||
Częściowe toczenie powierzchni A |
||
Częściowe toczenie powierzchni B |
||
Wykonanie fazy powierzchni czołowej* |
* Wykonanie funkcji niepożądanej.
Kierując się opisanymi zaleceniami określono dla rozpatrywanej operacji 15 potencjalnych wad. Nieprzestrzeganie w/w zasad w połączeniu z pośpiechem najprawdopodobniej skutkowałoby określeniem dla tej operacji 2¸3 ogólnych, typowych wad: zła średnica, za duża chropowatość, uszkodzenie mechaniczne powierzchni. Jest oczywiste, która z tych analiz miałaby większą skuteczność w zapobieganiu wadom..
Praktyczne przećwiczenie zasad opisanych w tej poradzie jest realizowane na szkoleniach „Analiza FMEA procesów produkcyjnych”, „Analiza FMEA procesów logistycznych”, Analiza FMEA procesów produkcyjnych – warsztaty doskonalące”, „Analiza FMEA procesów produkcyjnych wg wymagań VDA”.
Poszerzając temat określania wad o wyroby i maszyny, opisane w tej poradzie zasady są także praktycznie objęte szkoleniami: „Analiza FMEA maszyn” oraz „Analiza FMEA konstrukcji”