Automatyzacja zadań produkcyjnych

Na dzisiejszym rynku pracy obserwujemy silne trendy do automatyzacji i pół automatyzacji zadań produkcyjnych na różnych etapach procesu wytwarzania – od logistyki wewnętrznej po konfekcję. Wiele jednak czynności powtarzalnych ze względu na konieczność zachowania elastyczności produkcji wciąż wykonywana jest przez pracowników. Są to często prace mniej skomplikowane, nie wymagające dużego doświadczenia. Jak można wpłynąć na wydajność tych pracowników, która jest mocno zróżnicowana i czasem poniżej oczekiwań pracodawców.

Wydajność pracownika

Człowiek w środowisku pracy jest tak wydajny,  jak warunki tego środowiska mu na to pozwalają. Poprzez ich kształtowanie możemy osiągnąć nawet do 50% poprawy wydajności pracownika i to bez nadmiernie poniesionych kosztów inwestycji. Kluczem do sukcesu są wzorce lub wytyczne do kształtowania elementów wpływających na czas pracy pracownika. Tak wybudowane standardy przedstawione w formie komiksów lub krótkich filmów w łatwy sposób są przyswajane przez pracowników.

Ergonomia i ekonomia ruchu

Rozważmy dwa aspekty pracy – ergonomię i ekonomię ruchu.

Ergonomia ruchu to ocena wpływu pozycji ciała, rytmu, tempa, metody, a także czynniki materialnego środowiska pracy na pracownika.

Ekonomia ruchu to ocena obszaru pracy, treści pracy, celowości działania i czynników ruchu wpływających na czas trwania czynności roboczych.

Oba te składniki badane osobno mogą powodować powstanie rozbieżnych, czasem wzajemnie się wykluczających sposobów organizacji metod pracy. To dlatego, że każdym zajmuje się inny specjalista, a wyniki są analizowane z uwzględnieniem innych celów. np.: mniejsza treść pracy, większa wprawa, krótszy czas realizacji, większa monotypowość ruchów, wzrost możliwości powstania urazów kumulacyjnych. Częste zmiany w kształtowaniu miejsc pracy nie służą lub mają znikomy wpływ na powstawanie wartości dodanej w wyrobie. Osiąganie celów przedsiębiorstw realizowane jest poprzez kompromis, a nie optymalne rozwiązanie. Tylko pełna wieloaspektowa analiza pozwoli ukształtować miejsce przyjazne dla pracownika i wydajne dla przedsiębiorcy.

Elementy ergonomii na jakie mamy wpływ podczas optymalizacji pracy:

1. Pozycja ciała

To przede wszystkim prawidłowa postawa i dobór środków transportu. Wpływ wymuszonej pozycji ciała na pracowników jest niekorzystny i prowadzi do utraty komfortu pracy, spadku jej wydajności, wzrostu błędów jakościowych i absencji chorobowej. Naraża pracodawcę na utratę pracowników i możliwość strat związanych z wypłatą odszkodowań.

2. Tempo pracy

Na czas trwania ruchu największy wpływ ma jakość ruchu, czyli wprawa. Im mniejsza wprawa, tym czas realizacji ruchu dłuższy (poprawianie ruchu, centrowanie, wyszukanie). Wprawę można trenować poprzez np. częste powtarzanie tych samych czynności. Nabierając wprawy pracownik wytrenuje następnie szybkość. Jeśli jednak niewprawiony pracownik przyśpieszy, to jakość ruchu spadnie, a co za tym idzie narazimy się na powstanie błędów, a pracownika na brak komfortu. To częsty błąd, jakiego można uniknąć stosując odpowiednie metody i sekwencję działań.

3. Środowisko

Warunki szkodliwe wynikające ze środowiska pracy badane są przez służby BHP. Ważne jest, by chronić człowieka przed szkodliwością tych czynników. Kluczową rolę odgrywa nie tylko wielkość, jak czas oddziaływania tych czynników na człowieka. Pomocne mogą być krótkie dodatkowe przerwy. Jeśli w zakładzie pracy jest jedna przerwa trwająca  15 – 20 minut na osiem godzin to wystarczy wprowadzić drugą 10 minutową przerwę by wydajność zwiększyć nawet o 10%.

4. Celowość ruchu

Po co ten ruch wykonałem? Jak bardzo przyczynia się on do powstania wartości dodanej w produkcie? Czy wykonywanie tego ruchu jest ekonomicznie wytłumaczalne? Czy musiałem wykorzystać dodatkowe narzędzie? Najlepiej byłoby móc wszystko zrobić dłońmi. Przy montażu nakrętek samo przyłapanie jest wartością dodaną. Dalsze kręcenie, aż do oporu ma znamiona wartości  dodanej, ale czy nią jest? Czy użycie wkrętarki nie przyspieszy tego ruchu? Niestety zmusza pracownika to do pobierania i odkładania narzędzia. A jeśli pobranie nakrętek będzie automatyczne to czy cały proces nie będzie szybszy?

5. Obszar pracy

To odległości jakie pracownik musi pokonać dłońmi lub ciałem w czasie pracy, by móc zrealizować zadanie robocze. Im krótsza, tym szybciej odbywa się praca.

6. Warunki ruchu

Warunki pobierania i odkładania części na stanowisku pracy. Najszybszy model to pobieranie wolno stojącego elementu ze stałego miejsca i odłożenie go z niewielką tolerancją (do zderzaka). Jeśli będziemy komplikować te warunki, to czas będzie się wydłużał.

7. Złożoność pracy

Jeśli wykonanie pracy zajmuje pracownikowi do jednej minuty, to zachodzi zjawisko pamięci mięśniowej (możliwe wysokie tempo pracy). Wzbogacając treść pracy tracimy na tempie pracy czyli rośnie nam czas i spada tempo. Ratunkiem jest układanie komponentów i narzędzi w stałych miejscach i pobieranie ich w trakcie pracy zawsze w tej samej kolejności.

Wykonanie pracy zawsze wymaga od pracownika określonej uwagi. Możliwość popełnienia błędów w trakcie pracy wzmaga użycie uwagi. Przekłada się to na spowolnienie czasu pracy. Po upływie pół godziny pracownik zmniejsza swoje skupienie na pracy i zwiększa swoje tempo. Rośnie możliwość popełnienia błędów. Co w takiej sytuacji? Czy można na to coś poradzić? Wystarczy zastosować system Poka Yoke. System ten eliminuje powstawanie błędów z winy pracownika.

8. Antropometria

Ocena stanowiska pracy pod kątem możliwości szybkiej adaptacji do fizycznych możliwości pracownika. W takcie rotacji na stanowiskach pracownicy eliminują zmęczenie grup mięśni lub zmęczenie mentalne, ale w wyniku niedostosowania miejsc pracy spada tempo pracy i rośnie możliwość popełnienia błędów.

9. Logika przepływu

Niezakłócony przepływ materiału przez stanowisko pracy jest kluczem do zbalansowanej pracy. Każda część i narzędzie ma swoje miejsce odłożenia. Podczas pracy pracownik nie krzyżuje rąk. A części nie mieszają się z gotowym wyrobem. Cykl pracy jest stały.

Od czego zacząć?

Pierwszym podstawowym elementem kształtowania istniejących stanowisk pracy jest ich badanie poprzez: obserwacje ciągłą, obserwacje migawkową, chronometraż, video analizę, diagram drogi. Pozwolą one na zebranie niezbędnych danych, potrzebnych do przeprowadzenia analizy. Niewątpliwie video analiza jest najbardziej dokładnym narzędziem z wymienionej grupy.

Drugim elementem jest analiza badanego przypadku. Im bardziej szczegółowa, tym lepsza. W przeprowadzeniu analizy bardzo przydatne są wzorce, punkty odniesienia. Bez nich analiza staje się zbyt subiektywną oceną obserwatora. Doprowadzić to może do zbyt luźnej oceny, a ta sama w sobie nie wpłynie pozytywnie na poprawę warunków pracy.

Opis metod badania wieloaspektowego stanowisk pracy szczegółowo omówiony jest w treści nowego szkolenia „Humanizacja pracy – warsztaty”, na które serdecznie zapraszam.

Biografia

• http://www.praca.pl/centrum-prasowe/komunikaty-prasowe/rynek-pracy-w-pol...
• Maliszewski A., Batogowska A. (1997) Ergonomia dla każdego,
• Andrzej Marek Lasota (2014) Obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego operatorów w procesie produkcji części samochodowych
• REFA-Nachrichten Ocena tempa pracy Moduł 3210248
• https://e-specjalistabhp.pl/artykuly/news,202,klasyfikacja-czynnikow-zag...
•  Józef Nowicki (1988) Ekonomia polityczna kapitalizmu
• Romuald Wołk (1960)Techniczne normowanie czasów obróbki
• https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/antropometria;3870014.html
• https://lean.org.pl/lean-w-produkcji/poprawa-przeplywu-materialow-i-info...